Zamak Nedir?
ZAMAK imalat sektöründe bir çok avantajlı özelliklerinden dolayı çok yoğun kullanılan bir Çinko alaşımıdır. Saf Çinko elementine belli oranlarda Alüminyum, Magnezyum ve Bakır eklenerek üretilir. İçeriğindeki metallerin oranlarına göre değişik türleri vardır.
ZAMAK kelime olarak Bileşimindeki elementlerin Almanca isimlerinin baş harflerinden türetilmiştir.
- Z — > Zink (Çinko)
- A — > Aluminium (Alüminyum)
- MA — > Magnesium (Magnezyum)
- K — > Kupfer (Bakır)
Zamak Bileşenleri
Zamak grubu Çinko alaşımlarda ve diğer önemli Çinko alaşımlarda bulunan ana elementler:
Zamak Nasıl İşlenir? Zamak Döküm Nedir?
Zamak külçeler halinde FT Metal Fabrikasına ulaşır ve değişik kapasitelerde Sıcak Kamara Döküm Makinalarında işlenir.
- Zamak külçeleri döküm makinasının eritme kazanına boşaltılır.
- Uygun sıcaklıkta eriyip sıvı haline gelen zamak kalıba basınç ile enjekte edilir.
- Kısa sürede soğuyup istenen şekli alan zamak dışarı atılır.
- Daha sonra ürün veya parçaya göre ikincil işlemler, kaplama vs için ürünler diğer bölümlere sevkedilir.
Zamak Döküm (Sıcak Kamara Döküm) Makinası?
Zamak dökümünde kullanılan sıcak kamara döküm makinasına ait bir şema aşağıda görülebilir.
Zamak ve Çinko İle İlgili Kısa Bilgiler
Zamak serisi alaşımlar ilk olarak 1920'li yıllarda The New Jersey Zinc Company tarafından geliştirilmiştir.
Zamak günlük hayatımızda hemen hemen her yerde karşımıza çıkan bir malzeme. Hot Wheels oyuncak arabaları da Zamak kullanılarak üretilmektedir.
Zamak düşük erime sıcaklığı ve kolayca geri dönüştürülmesi dolayısıyla çevre dostu bir alaşımdır.
Çinko, Demir, Alüminyum ve Bakırdan sonra Dünya'da en çok kullanılan dördüncü metaldir.
Türkiye ve Avrupa'da Zamak tiplerinden en çok Zamak 5 kullanılmaktadır.
Dünya Çinko rezervleri çok uzun yıllar boyunca yetecek düzeydedir.
Zamak Nerelerde Kullanılır?
Zamak sahip olduğu, ekonomik oluşu, kolay işlenmesi, dayanıklılığı gibi önemli avantajları nedeniyle bir çok sektörde yoğun olarak kullanılmaktadır.
- Otomotiv Sektöründe çeşitli parçalar
- Mobilya aksesuar ve bağlantı elemanları ( Kapı ve dolap kulpları, menteşeler, köşe bağlantı aparatları, dekoratif aksesuarlar vb..)
- Mutfak, Banyo gibi alanlarda kullanılan metal aksesuarlar
- Elektrik elektronik malzemeler
- Tekstil sektörü ( Düğme, fermuar ve çeşitli aksesuarlar..)
- Ev ve kişisel kullanıma özel çeşitli metal aksesuarlar
- ve çok daha fazlası
Zamak Alaşımının Önemli Özellikleri Nelerdir?
Çinko alaşımlar yani değişik zamak türleri diğer önemli ve yaygın metal ve metal alaşımlara karşı ( Alüminyum, Magnezyum, Çelik, Pirinç vb..) bazı çok önemli avantajlara sahiptirler.
Genel olarak bu avantajlı özellikler bu bölümde:
Alüminyum gibi metallere göre daha hassas parçaların üretimine uygundur
Çok daha uzun kalıp kullanım ömrü sunar. Kalıp maliyeti dolayısı ile daha düşüktür
Talaşlı imalat ve farklı metodlarla şekil vermeye daha uygun bir yapısı vardır
Boyutsal doğruluğu ve kararlılığı yüksektir.
Tamamen geri dönüştürülebilir bir alaşımdır
Çevre dostu bir alaşımdır
Oldukça dayanıklı ve sert bir malzemedir
Mükemmel elektrik iletimi ve çok iyi ısı iletimine sahiptir
Yaygın Zamak Tipleri ve Teknik Özellikleri
Zamak 2
Zamak 2 / Zinc Alloy 2 / ZL 2 / ZL0430 / ZnAl4Cu3
Zamak alaşım ailesi içinde en sert ve dayanıklı olandır.
Zamak 2 Bileşimi
| Alüminyum | Magnezyum | Bakır | Demir (Max) | Kurşun (Max) | Kadmiyum (Max) | Kalay (Max) | Çinko |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
3.5-4.3 % | 0.02-0.05 % | 2.5-3.0 % | 0.1 % | 0.005 % | 0.004 % | 0.003 % | Kal. |
Önemli Mekanik ve Fiziksel Özellikleri
| Çekme Direnci |
|---|
359 MPa |
| Sertlik |
|---|
100 Brinell |
| Akma Mukavemeti (0,2%) |
|---|
283 MPa |
| Yoğunluk |
|---|
6.6 g/cm3 |
| Çarpma Dayanımı |
|---|
47 J |
| Erime Sıcaklığı |
|---|
385 C (Ortalama) |
| Kesme Dayanımı |
|---|
317 MPa |
| Isı İletkenliği |
|---|
105 W/mK |
| Uzanım ( 50 mm'de) |
|---|
7 % |
| Elektrik İletkenliği |
|---|
25 %IACS |
Zamak 3
Zamak 3 / Zinc Alloy 3 / ZL 3 / ZL0400 / ZnAl4
Zamak 3 ABD’de en yoğun kullanılan zamak türüdür. Diğer zamak türleri için karşılaştırmalar zamak 3 baz alınarak yapılır. Zamak serisi için De Facto standart olarak görülür. Hemen hemen 96% Çinko ve 4% Alüminyum içermektedir.
Zamak 3 Bileşimi
| Alüminyum | Magnezyum | Bakır | Demir (Max) | Kurşun (Max) | Kadmiyum (Max) | Kalay (Max) | Çinko |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
3.5-4.3 % | 0.02-0.05 % | 0.25 % | 0.1 % | 0.005 % | 0.004 % | 0.003 % | Kal. |
Önemli Mekanik ve Fiziksel Özellikleri
| Çekme Direnci |
|---|
283 MPa |
| Sertlik |
|---|
82 Brinell |
| Akma Mukavemeti (0,2%) |
|---|
221 MPa |
| Yoğunluk |
|---|
6.6 g/cm3 |
| Çarpma Dayanımı |
|---|
58 J |
| Erime Sıcaklığı |
|---|
384 C (Ortalama) |
| Kesme Dayanımı |
|---|
214 MPa |
| Isı İletkenliği |
|---|
113 W/mK |
| Uzanım ( 50 mm'de) |
|---|
10 % |
| Elektrik İletkenliği |
|---|
27 %IACS |
Zamak 5
Zinc Alloy 5 / ZL 5 / ZL0410 / ZnAl4Cu1
Zamak 5 Avrupa’da en yaygın kullanılan türdür. Zamak 3 ile içerik farkı 1% kadar Bakır eklenilmiş olmasıdır. Bu Bakır içeriği dolayısı ile yumuşaklığı daha azdır. Daha kolay kaplanır ve işlenir. Daha çok gerilme performansı istendiğinde Zamak 5 tercih edilebilir.
Zamak 5 Bileşimi
| Alüminyum | Magnezyum | Bakır | Demir (Max) | Kurşun (Max) | Kadmiyum (Max) | Kalay (Max) | Çinko |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
3.5-4.3 % | 0.03-0.08 % | 0.75-1.25 % | 0.1 % | 0.005 % | 0.004 % | 0.003 % | Kal. |
Önemli Mekanik ve Fiziksel Özellikleri
| Çekme Direnci |
|---|
328 MPa |
| Sertlik |
|---|
91 Brinell |
| Akma Mukavemeti (0,2%) |
|---|
228 MPa |
| Yoğunluk |
|---|
6.6 g/cm3 |
| Çarpma Dayanımı |
|---|
65 J |
| Erime Sıcaklığı |
|---|
383 C (Ortalama) |
| Kesme Dayanımı |
|---|
262 MPa |
| Isı İletkenliği |
|---|
109 W/mK |
| Uzanım ( 50 mm'de) |
|---|
7 % |
| Elektrik İletkenliği |
|---|
26 %IACS |
Zamak 7
Zamak 7 / Zinc Alloy 7 / ZL 7
Zamak 7 zamak 3’e göre yumuşaklığı ve akışkanlığı artırmak için daha az magnezyum içeriğine sahiptir.
Korozyonu azaltmak için ise bir miktar nikel içerir. Yüzey işlemleri açısından avantajlara sahiptir.
Zamak 7 Bileşimi
| Alüminyum | Magnezyum | Bakır | Demir (Max) | Kurşun (Max) | Kadmiyum (Max) | Kalay (Max) | Nikel (Max) | Çinko |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
3.5-4.3 % | 0.005-0.02 % | 0.25 % | 0.075 % | 0.003 % | 0.002 % | 0.001 % | 0.005-0.02 % | Kal. |
Önemli Mekanik ve Fiziksel Özellikleri
| Çekme Direnci |
|---|
283 MPa |
| Sertlik |
|---|
80 Brinell |
| Akma Mukavemeti (0,2%) |
|---|
221 MPa |
| Yoğunluk |
|---|
6.6 g/cm3 |
| Çarpma Dayanımı |
|---|
58 J |
| Erime Sıcaklığı |
|---|
384 C (Ortalama) |
| Kesme Dayanımı |
|---|
214 MPa |
| Isı İletkenliği |
|---|
113 W/mK |
| Uzanım ( 50 mm'de) |
|---|
13 % |
| Elektrik İletkenliği |
|---|
27 %IACS |
Diğer Önemli Çinko Alaşım Tipleri ve Teknik Özellikleri
ZA 8
Zinc Alloy 8 / ZL 8 / ZnAl8Cu1
ZA 8 veya Çinko-Alüminyum alaşım ( Zinc Aluminum Alloy) zamak grubu alaşımlara göre ciddi miktarda fazla Alüminyum içerir, yaklaşık 8.4 % .
Dekoratif uygulamalar için ideal olan ZA 8 mükemmel düzeyde ikincil işlemlere ve kaplamalara uygundur.
ZA 8 Bileşimi
| Alüminyum | Magnezyum | Bakır | Demir (Max) | Kurşun (Max) | Kadmiyum (Max) | Kalay (Max) | Çinko |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
8.0-8.8 % | 0.015-0.03 % | 0.8-1.3 % | 0.075 % | 0.006 % | 0.006 % | 0.003 % | Kal. |
Önemli Mekanik ve Fiziksel Özellikleri
| Çekme Direnci |
|---|
374 MPa |
| Sertlik |
|---|
103 Brinell |
| Akma Mukavemeti (0,2%) |
|---|
290 MPa |
| Yoğunluk |
|---|
6.3 g/cm3 |
| Çarpma Dayanımı |
|---|
42 J |
| Erime Sıcaklığı |
|---|
390 C (Ortalama) |
| Kesme Dayanımı |
|---|
275 MPa |
| Isı İletkenliği |
|---|
115 W/mK |
| Uzanım ( 50 mm'de) |
|---|
10 % |
| Elektrik İletkenliği |
|---|
27.7 %IACS |
ZA 12
Zinc Alloy 12 / ZL1110 / ZnAI11Cu1
Güç, sertlik ve stabil oluşuyla bilinen bir Çinko alaşımıdır. Zamak alaşımların ve ZA 8 alaşımın aksine soğuk kamara döküm makinalarına uygundur.
ZA 12 Bileşimi
| Alüminyum | Magnezyum | Bakır | Demir (Max) | Kurşun (Max) | Kadmiyum (Max) | Kalay (Max) | Çinko |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
10.8-11.5 % | 0.02-0.03 % | 0.5-1.2 % | 0.05 % | 0.005 % | 0.005 % | 0.002 % | Kal. |
Önemli Mekanik ve Fiziksel Özellikleri
| Çekme Direnci |
|---|
400 MPa |
| Sertlik |
|---|
95-115 Brinell |
| Akma Mukavemeti (0,2%) |
|---|
317 MPa |
| Yoğunluk |
|---|
6.0 g/cm3 |
| Çarpma Dayanımı |
|---|
29 J |
| Erime Sıcaklığı |
|---|
377-432 C |
| Kesme Dayanımı |
|---|
296 MPa |
| Isı İletkenliği |
|---|
116.1 W/mK |
| Uzanım ( 50 mm'de) |
|---|
4-7 % |
| Elektrik İletkenliği |
|---|
28.3 %IACS |